Corona week 5. Ik spreek online een stel. Zij vertelt: ik kom thuis van een rondje boodschappen, wil de boodschappen opruimen en wéér heeft haar man de ontbijtboel laten staan. Het aanrecht staat vol, de afwasmachine moet nog worden uitgeruimd en in de bijkeuken ligt de was haar aan te gapen. Als ze geïrriteerd naar zijn werkkamer gaat om verhaal te halen zit hij druk te beeldbellen en hij gebaart dat ze weg moet wezen. Kwaad slaat ze de deur te hard dicht. Zo. Die zit. Als ze koffie zet komt haar man naar de keuken. Boos omdat zij altijd op hem zeurt terwijl hij hard moet werken.
Hoe herkenbaar is dit in deze tijd. Ik hoor veel stellen klagen over hun partner. Wat doe je met een man die de hele dag in zijn pyjama rondloopt? Of iemand die de steeds in zijn telefoon verdwijnt? Een geliefde die wil gaan winkelen, terwijl jij vindt dat jullie nu thuis moeten blijven? Deze tijd legt dingen bloot die je normaal wel een uurtje volhoudt maar niet 24 uur per dag, zeven dagen per week.
Ook ikzelf moet geregeld weer in praktijk te brengen wat ik stellen leer: de dialoog aangaan in plaats van de discussie opzoeken. Ik heb er al veel over geschreven, maar merk zelf iedere keer weer wat het brengt als we even de tijd nemen om rustig tegenover elkaar te gaan zitten, elkaar aankijken en de tijd nemen om te vertellen wat ons dwarszit. De structuur van de dialoog doet daarbij wonderen. Een handig hulpmiddel is de gedachte aan “X – Y – Z”: als jij X doet in situatie Y, voel ik me Z.
Ga rustig tegenover elkaar zitten en vraag je partner of hij of zij beschikbaar is om naar jou te luisteren. Benoem de waarneming van het gedrag van je partner (X) in een bepaalde situatie (Y), benoemen jouw gevoel (Z) daarbij en je spreekt af dat het enige wat je partner doet is dat wat je zegt herhalen. Dus niet reageren. Dat klinkt gek, onnatuurlijk en tegenstrijdig; je partner heeft natuurlijk óók een verhaal en wil dat graag ventileren. Maar juist door dit niet op dit moment te doen ontstaat er rust en kun je er misschien wat meer over vertellen. Vertel vervolgens waar je behoefte aan hebt en daarna kun je eventueel een verzoek doen. Degene die luistert herhaalt en spiegelt en probeert zich voor 10 minuten even helemaal in de ander te verplaatsen door zich voor te stellen hoe het is om de ánder te zijn. Daarna kun je wisselen van rol, dus degene die luistert wordt degene die nu tijd krijgt om te vertellen, op precies dezelfde manier. Je zult merken dat als jullie samen de rust nemen om te vertellen over wat je dwars zit, er iemand is die naar je luistert in plaats van in de rede valt, er vaak al iets oplost, er opluchting ontstaat. Zonder dat je samen direct een oplossing voor het probleem hebt hoeft te zoeken.
Bij de waarneming (X) kun je jezelf helpen door aan een videocamera te denken en uit te spreken wat de videocamera uitzendt.” Bijvoorbeeld: ‘ik heb je gevraagd je ontbijt op te ruimen en nu ik thuiskom staat het aanrecht vol’. Dat komt heel anders over dan te beginnen met: ‘je laat mij altijd het vuile werk doen’.
Let bij er bij het uiten van je gevoel (Z) op dat je geen gevoelsuitingen gebruikt die aankomen als kritiek. Als je bijvoorbeeld zegt: ik voel me niet serieus genomen, dan zeg je iets over hoe jij denkt dat de ander zich ten opzichte van jou gedraagt. Je spreekt een gedachte uit, niet een gevoel. Oefen in het uiten van wat er van binnen speelt: ik voel me verdrietig, ik voel me blij, ik voel me kwetsbaar, ik voel me bang. Zonder gejij-bak. Dus in ons voorbeeld: ik voel me geïrriteerd. En waarschijnlijk zit daar nog wel iets anders onder, wat meer te maken heeft met een verdrietig gevoel, bijvoorbeeld een eenzaam gevoel.
En wat heb je eigenlijk nodig van de ander? Alles wat we doen, doen we om een behoefte te vervullen. Maar als we communiceren gaan we vaak voorbij aan de behoefte die daaraan ten grondslag ligt. Oftewel, we communiceren die behoefte niet, terwijl wanneer we blaffen, bijten, jammeren, we altijd worden gedreven door een behoefte. Behoeftes zijn bijvoorbeeld contact, focus, rust, harmonie, vreugde, waardering en ze zijn universeel. Het zijn waarden die uitnodigen om verbinding te ervaren met onszelf en van daaruit met elkaar. De vrouw van het stel dat ik sprak heeft behoefte aan rust bijvoorbeeld, die ze invult met een opgeruimd huis. Haar man heeft behoefte aan waardering voor het feit dat hij hard werkt en dat hij gezien wordt in zijn inzet om in deze lastige tijd geld te verdienen voor het gezin.
Door de dialoog bewust te doen leer je te vertellen wat voor jou belangrijk is, te zeggen waar jij behoefte aan hebt zodat de ander niet hoeft te raden. Doordat degene die luistert niet meteen reageert krijg je rust om te onderzoeken wat er bij je speelt. Bovendien leer je, door goed te luisteren, je steeds beter te verplaatsen in de wereld van de ander, waardoor het vaak minder lastig wordt om iets voor die ander te doen of te laten. Dan ga je elkaar helpen in plaats van elkaar bestrijden.
Natuurlijk klinkt dit simpeler dan het is. Bij ernstiger relatieproblemen spelen vaak ook trauma’s of nare ervaringen uit het verleden een rol. Mensen kunnen reageren vanuit deze ‘blauwe plekken’. Dan is de reactie heftiger dan uit de situatie zelf begrijpelijk is. Bovendien raken behoeftes ondergesneeuwd door emoties en door het appèl dat je partner op je doet in ruzies, bijvoorbeeld door kritiek te leveren. Op dat soort momenten is het belangrijk om ruimte te nemen, afstand te creëren. Probeer je eigen emoties reguleren. Niet te reageren op een verwijt maar vragen wat daaronder zit.
Verder heb je ook te bedenken: hoe noodzakelijk is dit punt? Is het een strijd waard? Wil je echt belangrijke dingen bespreken, neem dan de tijd om goed te luisteren naar elkaar. Kom niet direct met een tegenreactie of oplossing. Bij kleine dingen is het handig om juist snel een knoop door te hakken en het niet groter te maken dan het is. Daarnaast gaat het in een relatie ook om verdragen dat je wensen en behoeften nooit 100 procent in vervulling gaan.
Wil je de dialoog leren? Ik help je graag. Vanaf 11 mei ben ik weer open en tot die tijd ben ik online beschikbaar.